Achtergrond situatie libanon

15 Oktober 2021 | Auteur is gevestigd in Tripoli, een stad in het noorden dicht bij de Syrische grens.

Om überhaupt te beginnen met een beschrijving van de situatie, waarin Libanon zich nu bevindt, moet eerst een korte inleiding gewijd worden aan de onderliggende redenen, waardoor het land zo snel achteruit kon gaan.

Tot tien jaar geleden was er veel vrijheid en welvaart in het ‘Zwitserland van het Oosten’, maar in het volgende decennium is Libanon aanzienlijk veranderd. De financiële dienstensector, die zich had ontwikkeld in de hoofdstad Beiroet, werd zwaar getroffen door de economische crisis. Er ontstond een kapitaalvlucht uit de de banken van het land naar markten met lager rendement, die als financieel veiliger werden beschouwd. Hierdoor kwam de economie in een neerwaartse spiraal terecht. Tegelijkertijd werden de demonstraties tegen het regime van Assad in Syrië steeds heviger begon de burgeroorlog in 2011.Dit leiden ertoe dat de handel compleet was komen te liggen. Daar bovenop kreeg Libanon plotseling te maken met een toestroom van vluchtelingen uit Syrië, vanwege deze oorlog. Een zesde deel van de totale bevolking van Libanon bestaat nu uit Syriërs (1,5 miljoen^[1]).

Naarmate de druk op de economie en de sociale orde toenam, werd de systematische corruptie meer zichtbaar en een centraal thema op de publieke agenda. Velen zeggen dat de oorsprong hiervan ligt in het vredesakkoord dat in 1990 een einde maakte aan de burgeroorlog. In dit akkoord werd vastgelegd dat alle partijen een vast deel van de politieke macht zouden krijgen. Deze garanties leidden tot een situatie waar ‘rent-seeking’ - een economisch concept dat optreedt wanneer een entiteit rijkdom wil verwerven zonder enige wederzijdse bijdrage van productiviteit - kan plaatsvinden, een systeem zonder enige verantwoording.

Als reactie op de sombere situatie, waarin een meerderheid van de Libanezen zich bevond, begonnen burgers te protesteren tegen de politieke leiders van het land. De beweging groeide in een stroomversnelling tot een revolutie of “thawra”, waarbij miljoenen mensen door de hoofdstad en andere grote steden marcheerden om hervormingen te eisen van zowel het huidige beleid als van het eerder genoemde vredesakkoord.

Het was aan het einde van deze periode van revolutie, dat op 4 augustus 2020 om 18.08 uur een kleine brand in de haven van Beiroet uitgroeide tot een enorme explosie, die werd veroorzaakt door de ontploffing van 552 ton ammoniumnitraat, die er was opgeslagen^[2]. Bij deze één van de grootste niet-nucleaire explosies ter wereld kwamen 218 mensen om het leven, raakten meer dan 7000 gewond en werd de helft van de gezondheidscentra in Beiroet als ‘niet-functionerend’ gezien^[3]. Deze opeenstapeling van gebeurtenissen, bovenop een bestaande grote crisis en internationale aandacht en druk, leidde ertoe dat de regering aftrad. Nu, meer dan een jaar later, hebben de Libanese burgers het gevoel dat er nog steeds niemand echt verantwoordelijk is gehouden.

Al deze gebeurtenissen hebben ertoe geleid dat de Libanese Lira in waarde is gekelderd en de prijs van goederen hierdoor exponentieel is gestegen. En aangezien het merendeel met dollars wordt geïmporteerd, raakt de reserve aan buitenlandse valuta snel op. Omdat het land niet in staat is geweest om voldoende brandstof te importeren heeft het een grote impact op “de gewone burger”. De rijen bij de benzinestations kunnen meer dan 50 auto’s tellen, wat doet denken aan beelden van de oliecrisis in de jaren 70 in de VS en West-Europa. Terwijl mensen wachten om te kunnen tanken, leiden frustratie en wanhoop tot ruzies, vechtpartijen en soms zelf schietpartijen.

Om deze wanhopige situatie verder te illustreren een gebeurtenis van een paar maanden terug. In de noordelijke provincie Akkar werden brandstoftrucks van smokkelaars in beslag genomen door de regering. Eén vrachtwagen werd aan burgers gegeven. Terwijl de mensen snel met jerrycans bijeen kwamen in de hoop hun fornuizen en generatoren van stroom te kunnen voorzien, vatte de vrachtwagen vlam en explodeerde, waardoor er tenminste 28 doden en 79 gewonden vielen. (de verhalen over de oorzaak van de explosie lopen uiteen van schoten van smokkelaars die de benzine raakten tot berichten dat het werd veroorzaakt door een persoon die onbewust een aansteker gebruikte^[4]). Deze gebeurtenissen zijn misschien een glimp van de toekomst, aangezien de sociale orde langzaamaan verder achteruit gaat.

Omdat het land bijna volledig afhankelijk is van fossiele brandstoffen voor energieopwekking, heeft de brandstofcrisis nog meer gevolgen voor huishoudens. Met slecht één of twee uur overheidsstroom per dag^[5], kunne koelkasten niet goed functioneren en kunnen grote gezinsmaaltijden (een gewoonte in Libanon) niet plaatsvinden. Omdat het eten niet lang houdbaar is, worden dagelijks boodschappen gedaan. Vlees is een luxe geworden voor alleen de welgestelden. Etablissementen die wel vlees aan de minder rijken serveren, lopen het risico dat klanten voedselvergiftiging oplopen. Eetgewoontes zijn veranderd, minder vlees, olijfolie en zuivel. De maaltijden bestaan nu grotendeels uit groenten en granen.

Op dit moment is economische steun van de Libanese diaspora één van de weinige mogelijkheden die Libanese huishoudens overeind houdt (naar schatting zijn er 4 tot 12 miljoen mensen over de wereld met Libanese ‘roots’). Degenen zonder familie in het buitenland hebben hun spaargeld allang zien verdampen, hetzij door inflatie hetzij door de bankencrisis. Bovendien zijn de lonen de afgelopen twee jaar niet in overeenstemming gestegen met de kosten van levensonderhoud en is er geen enkel sociaal vangnet vanuit de overheid.

De emigratie uit Libanon de afgelopen jaren flink toegenomen en dit keer zijn het niet alleen de Syrische vluchtelingen die vertrekken.

Wie kan het hen kwalijk nemen? De snelheid waarmee de middenklasse tot armoede is afgedaald is werkelijk verbazingwekkend. Dagelijks zie je mannen van vijftig/zestig jaar, gekleed in wat viezige nette kleding, in de openbare vuilnisbakken zoeken naar dingen van waarde. Dit laat echt zien hoe snel dit land economisch is ingestort. Het is namelijk dit deel van de bevolking dat altijd opgevangen werd door familie of de overheid en een comfortabel leven mocht leiden.

Op basis van gesprekken op straat komt een duidelijk beeld naar voren van de frustratie van veel Libanese jongeren. Zij bleven hopen dat er dingen zouden veranderen of verbeteren, maar ze hebben alles eigenlijk alleen zien verslechteren sinds de dagen van de revolutie, die nu zijn momentum kwijt is. De grote wens van veel mensen, die nu nog in het land wonen, is te vertrekken op zoek naar een betere toekomst. Velen in mijn omgeving vragen naar de opties om naar Europa te gaan. Zelfs winkelmedewerkers benaderen me met vragen over visumvereisten of hulp om te vertrekken.

Er is echter weinig kans om in Europa een verblijfsvergunning te krijgen, aangezien er geen actief conflict is in Libanon, is er weinig grond voor het verkrijgen van een vergunning.

Degenen met de mogelijkheid om te emigreren zijn beter af, net als de mensen met een ingenieurs-/doctoraatsdiploma die een werkvisum kunnen krijgen, aangezien er in de westerse wereld veel vraag is naar deze werknemers. Dit zorgt voor een ‘braindrain’; de hoogopgeleiden, die het land nodig heeft voor verbetering, vertrekken uit het land. Deze braindrain versterkt het vermogen van de Libanese politici om aan de macht te blijven door wat sociale wetenschappers de ‘culture of poverty’^[6] noemen. Politieke partijen geven, voorafgaand aan verkiezingen, steun aan kwetsbare burgers in ruil voor hun politiek stem. Om de burgers in Libanon te helpen is het nodig om deze cirkel te doorbreken. De meest kwetsbare bevolking moet worden ondersteund zonder genoemde voorwaarden.

Stichting Schlomo is, samen met hun partners in Libanon, in staat om dit te doen. Uw hulp zal helpen om diegenen te ondersteunen, die buiten hun schuld, niet in staat zijn om in hun eigen onderhoud te kunnen voorzien.

Auteur is gevestigd in Tripoli, een stad in het noorden dicht bij de Syrische grens.